ԻԲՆ ԽԱԼԴՈՒՆԻ «ԱՍԱԲԻԱՅԻ» ՀԱՅԵՑԱԿԱՐԳԸ 2011 Թ. ՀՈՒՆՎԱՐԻ 25-Ի ԵԳԻՊՏՈՍԻ «ԱՆԱՎԱՐՏ» ՀԵՂԱՓՈԽՈՒԹՅԱՆ ՀԱՄԱՏԵՔՍՏՈՒՄ
Ключевые слова:
Իբն Խալդուն, ասաբիայի հայեցակարգ, քաղաքական իշխանության փուլային փոփոխման տեսությսւն, Եգիպտոս, անավարտ հեղափոխություն, անավարտ հեղափոխությունАннотация
Հոդվածում փորձ է կատարվում Իբն Խալդունի՝ քաղաքական իշխանության փուլային փոփոխման տեսության միջոցով վերլուծել «Ազատ սպաների» հեղաշրջումից ի վեր Եգիպտոսի քաղաքական պատմությունը, վեր հանել 2011 թ. հունվարի 25-ի Եգիպտոսի անավարտ հեղափոխության1 մասնակից խմբերի «ասաբիայի» (ʻaṣabῑa)2 դրսևորումները և արժեհամակարգային խորհրդանշանները: Միջնադարյան արաբամուսուլմանական քաղաքական, պատմագիտական մտքի մեծանուն ներկայացուցիչներից Իբն Խալդունը (1332-1406թթ.) արաբամուսուլմանական պատմագիտական մտքի շրջանակում պատմության ուսումնասիրման սկզբունքային նոր հայեցակարգ առաջարկեց` պատմական իրադարձությունները կապելով հասարակական զարգացումների հետ3 : Որպես ուսումնասիրման մեթոդ Իբն Խալդունը ընտրեց հավաստի պատմական հաղորդումների (xabar)4 վերլուծությունը: Իր իսկ դիտարկումների հիման վրա նա փորձեց առանձնացնել մարդկային հասարակության զարգացման օրինաչափությունները: Այնուհետև համակարգելով այդ օրինաչափությունները, Իբն Խալդունը պատմական իրադարձությունների վերլուծության փորձ կատարեց:
Библиографические ссылки
Հեղափոխությունը բնորոշում եմ անավարտ, քանի որ, չնայած այն հանգամանքին, որ 2011 թ. Հ. Մուբարաքը զրկվեց իշխանությունից, այնուամենայնիվ, ավտորիտար պետական ապարատը հիմնականում փոփոխություններ չկրեց:
Է. Գելլները «ասաբիա» տերմինը թարգմանում է որպես հասարակական համերաշխություն` Իբն Խալդունի ասաբիայի հայեցակարգը կապելով Դուրհայմի համերաշխության տեսության հետ (տես` E.Gellner, Cohesion and Identity: the Maghreb from Ibn Khaldun to Emile Durkheim,Government and Opposition 10,1975, p, 204), իսկ Ա. Ջ. Ֆրոմհերցը` որպես ցեղային համերաշխություն (տես` A. Fromhertz, Ibn Khaldun, Life and Times, Edinburgh, 2010 pp.2-3.): Ֆ. Ռոզենտալը ասաբիան ներկայացնում էր որպես խմբային զգացում կամ խմբային պատկանելության զգացում (տես` Ibn Khaldun, The Muqaddimah: An Introduction to History, translated by Franz Rosenthal, Princeton University Press, 2005): Ասաբիայի վերաբերյալ իմ տեսակետը կներկայացնեմ ստորև:
С.М. Бациева, Историко-социологический трактат Ибн Халдуна «Мукаддима», М., 1965.
Գրադարձական-հնչույթագրական այբուբենն ըստ EALL-ի (Encyclopedia of Arabic Language and Linguistics):
Muqaddimah, գլուխ 3, ենթագլուխ 58, Իբն Խալդունի Մուկադդիմայից հղումները արվում են ըստ Է.Մ. Քաթրմերի խմբագրությամբ արաբերեն տեքստի Quatremere E. M., Muqaddima: texte arabe, Duprat, 1858.
Նույն տեղում,1/1: 8 Muqaddimah, 3/48:
«Ազատ սպաների» կազմակեպությունը հիմնադրվել է 1949թ. ամռանը Եգիպտական բանակի փոխգնդապետ Գ. Աբդ ալ-Նասերի կողմից: Մանրամասն տես` J.Gordon, Nasser’s Blessed Movement: Egypts Free Officers and the July revolution, Oxford Univesity Press, USA, 1992.
T. Osman, Egypt on the Brink: From Nasser to Mubarak, New Haven, 2010, p.42.
B. Ehrenreich, Blood Rites: Origins and History of the Passions of War, New York, 1997.
A. Melucci, The Process of Collective Identity, in Social Movements and Culture, ed. H. Johnston and B. Klandermans, 1995, p. 48.
T. Osman, Egypt on the Brink: From Nasser to Mubarak, New Haven, 2010, p.56
Տես` M. K. Nasser, Egyptian Mass Media Under Nasser and Sadat: Two Models of Press Management and Control, Columbia, 1990.
N 103 օրենքի 8-րդ կետը վերակազմավորում էր ալ-Ազհարը և նրա ինստիտուտները, մասնավորապես ալ-Ազհարի Գերագույն Խորհուրդը, Իսլամական հետազոտությունների ակադեմիան, ալ-Ազհար համալսարանը և այլ ուսումնական հաստատությունները: Համաձայն օրենքի 3-րդ կետի՝ ալ-Ազհարը հայտնվում էր Վակֆերի նախարարության իրավասության տակ, իսկ օրենքի 5, 18 և 41 կետերը երկրի նախագահին ալ-Ազհարի գլխավորի շեյխին, Իսլամական հետազոտությունների ակադեմիայի անդամներին, ալ-Ազհար համալսարանի ղեկավարին նշանակելու հնարավորություն տվեցին:
Տես` P.J. Vatikiotis, Egypts politics of Conspiracy, 1972.
S. A. Cook, The Struggle for Egypt: From Nasser to Tahrir Square, Oxford, 2012, pp. 92- 94.
Ա. Սադաթի ճառերը տես`http://sadat.umd.edu/archives/speeches.htm.
T. Lippman, Egypt after Nasser: Sadat, peace and the mirage of prosperity, New York, 1989, p. 48.
Ն. Մահֆուզը իր «Կառնակ» նովելում ներկայացնում է 1960-ականների Եգիպտոսի քաղաքական իրավիճակը: Անգլերեն թարգմանությունը տես` N. Mahfouz, Karnak Cafe, trans. Roger Allen, Cairo, 2007.
Տես`F.Munib, An al-Hayah: IndamaYusbihu al-AdabWathiqa Tarikhiyya, AlJumhuriyya,
March 1974.
Տես` A. al-Aswani,Nuqat fawq al-Huruf: Hadha Huwa Dawruka Ayyuha al-Amin, AlJumhuriyya, 28 March 1974.
W. L. Cleveland, M. Bunton, A Histoty of the Modern Middle East, Westview Press, 2009, p. 396.
R. Hinnebusch, Egyptin politics under Sadat, The post-populist development of an authoritarian-modernizing state, Cambridge, 1985.
Տես՝ W.B. Quandt, Camp David: Peacemaking and Politics, Brookings Institution Press, 1986.
L. Abu-Lughod, Finding a place for Islam: Egyptian Television Serials and the National Interest, Public Culture 5, 1993, p. 499.
Մաջլիս ալ-Շա'աբը և Մաջլիս ալ-Շուռան եգիպտական պառլամենտի երկու պալատներն են:
M. Kassem, In the Guise of Democracy: Governance in Contemporary Egypt, Reading, 1999, p. 49.
Պաղեստինյան երկրորդ ինտիֆադան, որը հայտնի է նաև ալ-Ակսայի ինտիֆադա անունով, 2000թ. սեպտեմբերին իսրայելական իշխանությունների դեմ պաղեստինյան երկրորդ մեծ ապստամբությունն էր: Մանրամասն տես` J.M. Norman, The Second Palestinian Intifada: Civil Resistance, Routledge, 2010.
The Muslim Brotherhood in flux: As Egypt's vote nears, the largest opposition group has ignored allies' boycott calls and will run candidates. al-Jazeera, http://www.aljazeera.com/indepth/2010/11/2010111681527837704.html, (մուտք 16.02.2014 թ.).
ալ-Մահալա ալ-Քուբրա արդյունաբերական քաղաքում բանվորները գործադուլ էին հայտարարել, որի հիմնական պատճառը ցածր աշխատավարձն էր և պարենային մթերքների աճող գները: Մանրամասն տես` http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/7332929.stm, (մուտք՝ 1.02.2014 թ.)
Beinin J., The Struggle for Worker Rights in Egypt, Washington, D.C., Solidarity Center, 2010.
Ch. Wilson, A. Dunn, Digital Media in the Egyptian Revolution: Descriptive Analysis from the Tahrir Data Sets, International Journal of Communication 5, 2011.
H.Blumer, The field of collective behavior, in: New Outlines of the Principles of Sociology,1946, pp. 206–208.
Ch. Tilly, From Mobilization to Revolution, 1978, pp. 151-167.
E. A. Tiryakian, From Durkheim to Managua: Revolutions as religious revivals, in Durkheimian Sociology Cambridge and New York, 1988, pp. 44-47.
S. Hunt, R. Benford, Collective Identity, Solidarity, and Commitment. in TheBlackwell Companion to Social Movements, Oxford, 2004, pp. 433–460.
R. Collins, Interaction Ritual Chains, Princeton, 2004.
C.Shilling, P. A. Mellor,Durkheim, Morality and Modernity: Collective Effervescence, Homo Duplex and the Sources of Moral Act, inBritish Journal of Sociology, Vol. 49, No. 2, pp. 196.
E. Durkheim The Elementary Forms of Religious Life, 2001.
Մանրամասն տես` P. Schemm, Egypt Struggles to Control Anti-War Protests, http://www.merip.org/mero/mero033103, (մուտք՝ 14.10.2013 թ.).
Տես` J. Gunning, I. Zvi Baron, Why Occupy a Square?: People, Protests and Movements in the Egyptian Revolution, C Hurst & Co Publishers Ltd, 2013.
A. Melucci, The Process of Collective Identity, in Social Movements and Culture, ed. H. Johnston and B. Klandermans, 1995, p. 175.
Տես` The Square, My Love, http://www.tahrirdocuments.org/2011/05/the-square-mylove/ (մուտք՝ 25.03.2014).
A. Shokr, The eighteen days of Tahrir, in The Journey to Tahrir. Revolution, Protest, and Social Change in Egypt, New York, 2012, p. 42.
S. Duncombe, Cultural Resistance,New York, 2002, p. 5.
G. Korff, Symbolgeschichte als Sozialgeschichte? Zehn vorläufige Notizenzu den Bild und Zeichensystemen sozialer Bewegungen in Deutschland, in Massenmedium Straße. Zur Kulturgeschichte der Demonstration. Frankfurt am Main, p. 32.
Ch.Trip, The Art of Resistance in the Middle East, in Asian Affairs, vol. XLIII, no. 3, 2012 p. 398.
Գրաֆիտիները տես` https://suzeeinthecity.wordpress.com/2013/01/07/women-ingraffiti-a-tribute-to-the-women-of-egypt, (մուտք՝`20.02.2014 ).
V. Turner, Betwixt and Betweenin The Forest of Symbols, Ithaca, N.Y., 1967.
Խալեդ Սաիդը երիտասարդ եգիպտացի է, ով մահացել է չբացահայտված հանգամանքներում` եգիպտական ոստիկանության կողմից ձերբակալվելուց հետո: Նրա մահվան հանգամանքների բացահայտման պահանջով ստեղծվում է «Բոլորս Խալեդ Սաիդ ենք» ֆեյսբուքյան խումբը, որը հետագայում եգիպտական անավարտ հեղափոխության ընթացքում կարևոր դերակատարություն է ունենում:
Y. Papadakis, Nation, Narrative and Commemoration: Political Ritual ,in Divided Cyprus,History and Anthropology, vol.14, No.3, 2003, p. 254.
Պորտ Սաիդում 2012թ. փետրվարի 1-ին տեղի ունեցած ֆուտբոլային հանդիպումից հետո ֆուտբոլասերների բախման հետևանքով 74 մարդ սպանվեց: Հեղափոխականները պնդում էին, որ այդ դեպքը կազմակերպված էր ոստիկանության կողմից որպես վրեժխնդրություն, քանի, որ հայտնի է, որ ֆուտբոլային երկրպագուները ակտիվ մասնակցություն էին ունեցել հակաիշխանական ցույցերին:
Ali Amro, Saeeds of Revolution: De-Mythologizing Khaled Saeed http://www.jadaliyya.com/pages/index/5845/saeeds-of-revolution_de-mythologizingkhaled-saeed. (մուտք 4.02.2014).
Եգիպտական անավարտ հեղափոխության ընթացում ստեղծված գրական նյութը առանձին ուսումնասիրության և վերլուծության կարիք ունի:
