«ԱՌԱՋԱՎՈՐ» ԸՆԿԵՐՆԵՐ. «ԻԴԵԱԼԱԿԱՆ» ՔԱՂԱՔԱՑՈՒ ԿԵՐՊԱՐԸ ԸՍՏ ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻՑ 1949 Թ. ԱՔՍՈՐՎԱԾՆԵՐԻ ԴԻՄՈՒՄ-ԲՈՂՈՔՆԵՐԻ
##semicolon##
Դիմում-բողոք, աքսոր, Խորհրդային Հայաստան, «Հայր Ստալին», խորհրդային լեզու, իդեալական խորհրդային քաղաքացի, քաղաքական բռնաճնշումներ##article.abstract##
Հոդվածը մի փորձ է դուրս բերել այն «ճիշտ» քաղաքացու կերպարը, որին ձգտում էր նմանվել Խորհրդային Հայաստանում՝ ստալինյան ժամանակաշրջանում ապրող մարդը։ Հոդվածում շրջանառվել են 1949 թ. Խորհրդային Հայաստանից դեպի Ալթայի երկրամաս աքսորված անձանց բողոք-դիմումների տեքստերը։ Դիմումներն ուղղված էին Խորհրդային վերնախավին՝ խնդրանքով թույլ տալ վերադառնալ իրենց նախկին բնակավայրերը։ Աքսորի որոշման մասին տեղեկության բացակայությունը և անտեղյակությունը, թե որ սոցիալական խմբի մարդիկ են ենթակա աքսորի, մարդկանց դրդում էր ինքնուրույն դատել և ենթադրել կամ հնարել հավանական մեղքեր և ապա արդարացնել սեփական անձը այդ համատեքստում։ Այս իրավիճակը հնարավորություն է տալիս հասկանալու նրանց ընկալումները Խորհրդային «սև ու սպիտակ»-ի մասին։ Քաղաքական կուրսի, ՆԳԺԿ պաշտոնյաների և քարոզվող գաղափարների փոփոխականությունը քաղաքացիներին դարձրել էր բավականին ճկուն և հարմարվող, որոնք հմուտ էին նույն գաղափարները շրջանառելով կազմել «Խորհրդային լեզվով» գրված տեքստեր՝ փորձելով ճանապարհ հարթել իրենց համար։ Դատելով նշված տեքստերից՝ իրենք հավատացած էին, որ նման հմտությունների տիրապետելը կարող էր դառնալ հատուկ բնակեցումից ազատվելու գրավականը։ Այս տրամաբանությամբ աքսորվածների մեծ մասը, նկարագրելով իրենց անցած կյանքը և այն հավանական հանգամանքները, որի արդյունքում իրենք հայտնվել էին աքսորի ցուցակներում, ջանք չէին խնայում ներկայացնել իրենց որպես «իդեալական» քաղաքացիներ՝ միանգամայն համապատասխան իշխանությունների ակնկալիքներին։ Այս տեքստերը պարունակում են տվյալ ժամանակաշրջանի սոցիալ-մշակութային գործընթացների մասին շատ ավելի խորը նշաններ, քան այն, ինչ հաջողվել է վերականգնել, և հետևաբար անհրաժեշտություն կա կրկին անդրադառնալ այս նյութին։ Հիմնական ոլորտները, որոնց անդրադարձ է արվել հոդվածում, առաջնորդին դիմելու ձևերն են, ընտանիքի և սոցիալական ծագման վերաբերյալ քննարկումները։
##submission.citations##
Cizgem, O. (2013). Negotiating the Terms of Mercy: Petitions and Pardon Cases in the Hamidian Era. Istanbul.
Davis, N. Z. (1990). Fiction in the Archives: Pardon Tales and Their Tellers in Sixteenth-Century France. Standford University Press. Fitzpatrick, S. (2000).
Everyday Stalinism, Ordinary Life in Extraordinary Times: Soviet Russia in the 1930s. Oxford University Press.
Khodorovich, S. (n.d.). Unsuccessful and Tragic Attempt to Create a "New Man". http://www.roca.org/OA/76-77/76f.htm. Yurchak, A. (2005).
Everything was Forever, Until it was no More; the Last Soviet Generation. New Jersy: Princeton University Press. Алексанян, А. (Ереван). Сибирский Дневник 1949-1954 гг. 2007:
"Гитутюн" НАН РА. Гучинова, Э.-Б. (2016). Рисовать лагерь. Язык травмы в памяти японских военнопленных о СССР. Рожанский, М. Я. (2014).
Письма об истории и для истории 1988- 1990 годы. Иркутск. Суворцева, Е. В. (2010).
Жанр «Письма вождю» в Советскую эпоху (1950-е-1980-е гг.). Москва: «Аиро-XXI». Ստեփանյան, Գ. (2015, December 12, 18:19).
«Լիահույս եմ, որ...». արդարացման հուսահատ փնտրտուքը 1949 թ. հայկական բռնաքսորի համատեքստում. Lragir.am.
NAA, fond 1191, list 15, documents 323, 324.
NAA, fond 1191, list 15, documents 12, 13.
NAA, fond 1191, list 7, document 1950.
NAA, fond 1191, list 19, document 1598.
NAA, fond 1191, list 6, document 763.
NAA, fond 1191, list 6, document 278.
NAA, fond 1191, list 6, document 682.
NAA, fond 1191, list 6, document 730.
NAA, fond 1191, list 6, document 754.
NAA, fond 1191, list 6, document 387.
NAA, fond 1191, list 6, document 389.
NAA, fond 1191, list 6, document 297.
NAA, fond 1191, list 6, document 763.
NAA, fond 1191, list 6, document 727.
Սովետական Հայաստան օրաթերթ, հունվարի 7, 1949 թ., N 5 (8464).
Սովետական Հայաստան օրաթերթ, հունվարի 6, 1949 թ., N 4 (8463).
