Թանգարանի կորուստները 44-օրյա Արցախյան պատերազմի ընթացքում. տեղահանված ցուցանմուշներ և հավաքածուներ
##semicolon##
https://doi.org/10.56673/18294502-hmn2024.19.2##semicolon##
conservation challenges , displacement, cultural artifacts, lost heritage, preservation, occupied territories, private collection, museum, 44-day Artsakh war##article.abstract##
Հոդվածում քննարկվում են Արցախի հարուստ մշակութային ժառանգության պահպանման հետ կապված մարտահրավերները՝ հատուկ ուշադրություն դարձնելով Արցախյան 44-օրյա պատերազմի ընթացքում և դրան հաջորդած շրջանում թանգարանների պաշտպանության խնդիրներին: Հատուկ ուշադրություն է դարձվում այն թանգարաններին և հավաքածուներին, որոնք հակամարտության հետևանքով հայտնվել են ադրբեջանական վերահսկողության տակ:
Թանգարանային ոլորտը պատերազմի պատճառով դարձավ Արցախի մշակութային լանդաշաֆտի ամենամեծ վնաս կրած ոլորտներից մեկը: Մոտ երեսուն մասնավոր և պետական թանգարաններ ու հավաքածուներ մնացել են ադրբեջանական զինուժի կողմից օկուպացված տարածքներում։ Այն թանգարանները, որոնց հաջողվել է տարհանել իրենց հավաքածուները օկուպացված տարածքներից, դրանից հետո բախվել են զգալի մարտահրավերների: Դրանք հիմնականում պտտվում են մշակութային ժառանգության պահպանման և տարհանման խնդիրների շուրջ: Հարցեր են ծագում այդ արժեքների տեղակայման համար համապատասխան վայրերի, դրանց ցուցադրման սկզբունքների և համատեքստերի, ինչպես նաև՝ դրանք հանրությանը ներկայացնելու մեթոդների շուրջ:
Հետևաբար, հոդվածը ուսումնասիրում է երեք հիմնական ասպեկտ: Այն
ա. ներկայացնում է 44-օրյա պատերազմի ընթացքում ադրբեջանական զինուժի կողմից Արցախում մշակութային ժառանգության դեմ իրականացված ռազմական հանցագործությունները։
բ. ուսումնասիրում է միջազգային իրավական մեխանիզմները, որոնք կոչված են այս ժառանգությունը պատերազմի ընթացքում և դրանից հետո պաշտպանելուն:
գ. մանրամասն ուսումնասիրում է այն թանգարանների ճակատագիրը, որոնք ստիպված են եղել տարհանվել պատերազմական վտանգների պատճառով, քանի որ նրանք, իրենց սպասարկած համայնքների հետ միասին, տեղահանվել են:
Ուսումնասիրությունը հիմնված է Արցախի կրթության և մշակույթի նախարարության թանգարանների տնօրենների, աշխատակիցների և պաշտոնյաների հետ իրականացված համապարփակ հարցազրույցների, ինչպես նաև տարբեր ադրբեջանցի օգտատերերի կողմից տարածված տեսանյութերի վերլուծության վրա:
##submission.citations##
Petrosyan, Muradyan, Artsʻakhi mshakutayin zharangutyuně hardzakumneri t’irakhum. Yerevan, 2022.
Petrosyan, Hamlet, “Arts’akhi Tigranakerti hnagitakan t’angarani vodisakaně”, Proceedings of the history museum of Armenia, no 2 (10), (2022): 183-189.
Petrosyan Hamlet, Kirakosyan Lyuba, “Tigranakerti hnagitakan t'angaraně”, T’angaran (Museum), no2 (2010): 131-132.
Danielyan Erazik, Gasparyan Lusine, “Shushi kʻaghakʻi t’angarannerě”, Transactions of the history museum of Armenia, no 2 (10) (2022): 189-190.
Eranyan Nzhdeh, Petrosyan Hamlet, “Toghi Sb. Hovhannes ekeghetsʻu hnagitakan hetazotutyan himnakan ardyunk’ner ě”, Proceedings of the History Museum of Armenia, no 2 (11), (2022): 31-40։
Lernik Hobhannisyaně amp’opel ē 2018 t’ ashkhatank’nerě, Aparazh, 12.02.2019, 15:12, https://aparaj.am/%D5%AC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%AB%D5%AF-%D5%B0%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%AB%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%B6-%D5%A1%D5%B4%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%A5%D5%AC-%D5%A7-%D5%A1%D5%B6%D6%81%D5%A1%D5%AE/ :
The 51 sculptures in the park of the Shushi Museum of Fine Arts were removed, 10.03.2024, https://www.facebook.com/111430521125470/posts/153396063595582:
Şuşa şəhəri, bazar, avtovağzal, poçt Yeni video görüntü. Videonu bəyənməyi və paylaşmağı unutmayın, https://www.youtube.com/watch?v=S1ROXk-KSrA , view from 1:25 minutes (10.03.2024).
On the destruction of the State Museum of Fine Arts of the city of Shushi, 10.03.2024, https://monumentwatch.org/en/alerts/on-the-destruction-of-the-state-museum-of-fine-arts-of-the-city-of-shushi/
K’andakneri puraki bats’umě Shushium, 22.07.2019, https://www.artsakhtert.com/arm/index.php/culture-and-education/item/27159
The State Museum of Geology named after Grigor Gabrielyants in Shushi, 10.03.2024, https://monumentwatch.org/en/2023/05/09/the-state-museum-of-geology-named-after-grigor-gabrielyants-in-shushi/
Sara Petrosyan, Shushii t’angaranneri fonferě chtarhanvets’in iradrutyuně skhal gnahatlu patcharov, 25.01.2021,https://hetq.am/hy/article/126646.
On the destruction of the State Museum of Fine Arts of the city of Shushi, 10.03.2024, https://monumentwatch.org/en/alerts/on-the-destruction-of-the-state-museum-of-fine-arts-of-the-city-of-shushi.
Prezident Şuşada Yaradıcılıq Mərkəzinin açılışını edib, 01.02.2024, https://www.youtube.com/watch?v=5cYEsqKwYTs&list=UULFCYhaH52lUEmfUjX-_OBAHg&index=18&ab_channel=%C4%B0CT%C4%B0MA%C4%B0TV.
##submission.downloads##
##submissions.published##
##submission.howToCite##
##issue.issue##
##section.section##
##submission.license##
##submission.copyrightStatement##
##submission.license.cc.by-nc4.footer##
