Իսլամի դերը քրդական ազգայնականության առաջացման մեջ

Tigran Chandoyan

doi:10.56673/18294502-23.16-33

##article.authors##

Tigran Chandoyan Institute of Philosophy, Sociology and Law, NAS RA

##semicolon##

https://doi.org/10.56673/18294502-23.16-33

##semicolon##

nationalism, religion, Sufism, medrese, Ottoman Empire, Republic of Turkey

##article.abstract##

Քրդական ազգայնականությունը իր առաջացման և զարգացման ընթացքում առնչվել է իսլամի հետ։ Այս առնչությունները դրսևորվել են սուֆիական եղբայրություների և խսլամական կրթական հաստատությունների՝ մեդրեսեների միջոցով։

Սուֆիական եղբայրությունները կարևոր դեր ունեին քրդերի կյանքում, և քրդական ազգայնական գործիչների մեծամասնությունը, լինելով սուֆիզմի հետևորդ, ձևավորվել է այս ինստիտուտների ներսում։ Մեդրեսեները՝ որպես իսլամական կրթական հաստատություններ, նշանակալի դեր են ունեցել քրդական ազգային տրամադրությունների առաջացման ու քրդական ազգայնականության ձևավորման հարցում։ Մեդրեսեներում քրդերենով ուսուցումը նպաստել է ազգային ինքնության հաստատմանն ու հիմք ստեղծել քրդական ազգայնականության համար։

##submission.citations##

Ալ-ասիր, Իբն: Օտար աղբյուրները Հայաստանի և հայերի մասին, արաբական աղբյուրներ Բ, թարգմ․, առաջաբանը և ծանոթագրությունները՝ Արամ Տեր-Ղևոնդյան. Երևան։ ԳԱԱ, 1981:

Սահակյան, Նաիրա: «Խալիֆայության սուննիական տեսության պատմական զարգացումը»: ՔՄՀԿ Վերլուծական տեղեկագիր no. 7 (2015), 30-71, ԵՊՀ:

Поладян, Аршак. Курды в VII-X веках по арабским источникам. Ереван: НАН, 1987.

Akturk, Ahmed Serdar. “The Development of the Kurdish National Movement in Turkey from Mahmud II to Mustafa Kemal Ataturk.” In Routledge Handbook on the Kurds, edited by Michael M. Gunter, 63. NY: Routledge, 2019․

Anderson, Benedict R. Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism. 2nd ed. London: Verso, 1991.

Brubaker, Rogers․ “Religion and Nationalism: Four Approaches.” Nations and Nationalism, no. 18, (2012): 2.

Bruinessen, Martin van․ Agha, Shaikh and State, The Social and Political Structures of Kurdistan․ London: Zed Books, 1992.

Correspondence Respecting the Kurdish invasion of Persia, Sheikh Obeidallah to Dr Cochran, 5 October 1880, Inclosure in Abbott to Thomson, Urumiya, 7 October 1880, Parliamentary Papers, Turkey No. 5 (1881).

Durkheim, Emile․ The Elementary Forms of Religious Life․ New York: Free Press, 1995.

Friedland, Roger․ “Money, Sex, and God: The Erotic Logic of Religious Nationalism.” Sociological Theory, no. 20(3), (2002): 381-425.

Hassanpour, Amir. “The making of Kurdish identity: Pre- 20th century historical and literary discourses.” In Essays on the origins of Kurdish Nationalism, edited by Abbas Vali, 126-127. Costa Mesa: Mazda Publishers, 2003.

Hassanpour, Amir. Nationalism and Լanguage in Kurdistan. San Francisco: Mellon Press, 1992.

Hutchison William R., and Hartmut Lehmann, eds. Many Are Chosen: Divine Election and Western Nationalisms․ Minneapolis: Fortress Press, 1994.

Jwaideh, Wadie․ The Kurdish National Movement, its Origin and Development․ New York, Syracuse: Syracuse University Press, 2006․

Lings, Martin. What is Sufism? Berkly and Los Angeles, University of California Press, 1975.

McDowall, David. A Modern History of The Kurds, 4th edition. London, I. B. Tauris, 2021․

Olson, Robert․ The Emergence of Kurdish Nationalism and the Sheikh Said Rebellion, 1880-1925․ Cansas: University of Texas Press, 1989.

Rudaw. "Hopes for Zoroastrianism revival in Kurdistan as first temple opens its doors”, վերջին մուտք՝ 05․06․2023 թ․: https://www.rudaw.net/english/kurdistan/210920163.

Sarigil, Zeki and Fazlioglu, Omer. "Exploring the roots and dynamics of Kurdish ethno-nationalism in Turkey." Nations and Nationalism 20, no. 3, (2014): 447, Bilkent University.

Smith, Anthony D. Chosen Peoples․ Oxford: Oxford University Press, 2003.

Taylor, John G. “Travels in Kurdistan, with Noticed of the Sources of the Eastern and Western Tigris and Ancient Ruins in the Neighborhood”, Journal of the Royal Geographical Society no. 35, (1865).

Thomson to Granville, Tehran, 31 October 1880, Parliamentary Papers, Turkey No. 5 (1881): Տես նաև՝ Abbott to Thomson, Urumiya, 7 October 1880, Inclosure 1 in No. 61, Parliamentary Papers, Turkey No. 5 (1881).

Zinar, Zeynalabdîn․ Xwendina Medresê, Kurdî/kurmancî, Şîrovekirin․ Stockholm: Pencînar Weşanxaneya Çanda Kurdî, 1993․

Zurcher,Erik J. Turkey: A Modern History․ London, New York: I. B. Tauris, 2017.